SOO DHAWAYNTII GAARRIYE IYO SUUGAANTII JANNADA

Maalmo murugo iyo culays badani saarnaa naftayda oo ay adkaysan wayday baan ku jiray. Ismaan lahayn si sahal ah baad uga bixi baddan murugo ee aad ku jirto. Waxse nasiib wanaag mar qudha badalay xaaladii aan ku jiray xaqiiqo aan waligayba dafiri jiray!

“Toos, toos” ayuu cod debacsan oo aan maqlayaa i yidhi.  Is idhi maantuun buu kula hadlay haatufkii la sheegi jiray, mase ahayn ka aan mooday!

Cod aad u deggan oo aad moodo inuu u damqaday naftayda oo dabiib la ii soo diray ah,  ayaa i yidhi  “ Toos, indha ka buuxso oo ku naso damaashaadka halkan ka socoda iyo madashan quruxda badan ee aan daaha kaaga rogayo”

“ Waa gole amrane, goobtan yaa loo bilay?” ayaan su’aalay codkii i hagayay. “ ha is odhan waxaad ku eegaysaa indhihii ilayska u baahnaa, kuwo kale ayaad ku daawanaysaaye horta bogo, doodana dib u dhigo” ayuu iigu jawaabay.

Waa madal aad u qurux badan oo qalinkayga iyo inta eray een aqaanba aanay sifayn karin. Kollaba in aanay meeshu ifkii iyo wax u dhaw toona ahayn gartay, waxase iga daboollaa xafladan la yaabka leh iyo cidda lagu maamuusayo ee soo dhawaynta noocan ah mutaysatay!

Madasha quruxdeeda aan si fayn kari waayay waxa igaga sii layaab badnaa, ilayskeeda oo aan la arkayn halka uu iftiinku ka imanayo, doogga  daarada ka baxay ee aad mooddo darmo sibig tiran oo dhulka ku fidsan waxa ka dhex muuqday bataax dhalaalaya oo firi walba aad moodo  xabad dheeman ah oo aan qurux u hanbayn ta hareer taal. Maacuunta miisaska saaran iyo soorta iyadoon sooba gaadhin mid walba udugeedo gooni kuu saaqayo waxa ka sii  muuno badnaa, oo i muquuriyay khayaal macnayn kari waayay, goobta gaarka ah ee loogu talo galay in lagu dangiigsado marka la isu dhiidhiibayo haasaawe mudo hore warkeed lagu soo minguurinayo.

“Madashan iyo dadka loo diyaariyayba aad daawatide orod soo dahaaro qaado, oo adoo wayso qaba soo noqo” ayuu codkii mar labaad i faray.

Soo noqdayaaba waa  Orchestra dhan iyo hees socota! Waxa hogaaminaya oo cuud quruxsan ku garacaya riishad baal daa’uus  ah nin dhalin yar, muusigan hore umaan maqal madaxase ruxay mirqaan daraadii.

“ Waa Abu Isxaaq Al-Mawsili, oo qaadaya mid ka mid ah heesihii uu tiriyay Abu Nawaas”  ayuu codkii ii sheegay. Anigoo yaaban ayuu hadana ii raaciyay “ Halkani waa Firdaws Al-aclaa iyo  madal lagu soo dhawaynayo laba mu’min oo ka yimid ifkii, xafladan waxa durraansaday oo Alle u fududeeyay Haaruun Al-Rashiid oo Alle ka baryi jiray inuu labadaa nin mar uun la kulmo, waa  Amiirkii Mu’miniinta ee xilligii uu hayay taladii Khilaafadii Cabbaasiyiinta ay hana qaaday aqoonta dadka muslimiintu mid suugaaneed, faneed iyo cilmiba, ragga lagu soo dhawaynayo maxfalkan bilani waa Gaarriye iyo Faysal”  anaa isla hadloo idhi, malaha Haaruun waakii abwaanada iyo fanaaniinta aad ugu hiilin jiree Caalam Al-arwaax  bay ku kulmeen isaga iyo raggani!

Wuxu iigu daray inay ahayd heestii furitaanka xaflada. Madasha waxa fadhiyay culimo, abwaanno, hooballo, mullaxaniin iyo muusig yahanno waawayn. Gaarriye waxa dhanka bidix ka fadhiyay Haaruun Al-Rashiid oo u dhexeeyay isaga iyo Abul Cataahiya. Dhanka midig ee madasha waxa fadhiyay culimo waawayn uu hormood u ahaa Al-Ghazali. Dhan kaloon daymooday waxaan isha ku dhuftay Faysal iyo Axmed Raami oo gaar u faqaya, Dararamle oo Sumbaadi cuud u fidinaya iyo Kinsi iyo Umkalthoum oo aad moodo siday u haasawayaan inay ifkii isku yaqaaneen!

Mawsili markii uu heestii dhameeyay, ayaa waxa is taagay Haaruun Al-Rashiid oo hadalkii soo dhawaynta bilaabay, wuxu aad uga warramay taariikhdii hal abuurradii muslimiinta xiligii uu taladii khilaafada Cabbaasiyiinta hayay  “ Dhamaantood hadaan kefad saaro, ta kalena Gaarriye keligii saaro waa hubaal in miisaanku is ceshanayo” . Isagoo Gaarriye eegaya ayaa intuu u soo dhawaaday dadkoo wada maqlaya yidhi “ Ina Xaashi Dhamacoow, sayyidii, aan  qirtee heesahaaga caadifiga ah laba ka mid ah baan had iyo goor is idhaa tolow ma qalbigaaguu daalacday oo intaad Casmaa odhan lahayd buu kuu yidhi, Carshigii Jamaalka markaan maqlaba maalmihii aan Casmaa kala lunnay baan xasuustaa”  qosol baa la daatay!

Abul Cataahiya oo is yidhi hadalka ka boob, ayuu Gaarriye kaga horreeyay oo ku yidhi “ Yaa Abal Cataahiya bal noogu luuqee qasiidadaadii la wada jeclaa ee “LA CAMRUKA  MA DUNYAA BI DAARI  BAQAA”  intuu sara joogsaday buu qasiidadii mariyay oo ka waramaysa sida dunidu aanay u ahayn meel lagu nagaado iyo dhalanteedkeeda. Markuu dhameeyay baa intii madasha fadhiday oo dhami mar qudha isla heleen oo yidhaahdeen “WAMAA CINDA RABBIKA KHAYRUN WA ABQAA”

Al-Ghazali baa nin ag fadhiyay garabka qabtay oo ku yidhi “ Xikamka noocan ah ee uu ilaa yaraantiisii jeclaa waa kuwa Gaarriye ka dhigay saahid ka ee aanu marnaba qof golmoon kaga tagin, mid geeshash lehna ugu habran”  maan garanayn ninka uu la hadlayay, codkii i hagayayna markiiba waxba iima sheegine mudaan indhaha meer meershay. Mar danbaa codkii i yidhi “ Waa Imam Maxamed Cabdoo ninka Al-Ghazali la hadlayaa”

Imam Maxamed Cabdoo baa intuu soo sara kacay, salaamay oo Gaarriye ku yidhi  “ Run ahaantii marka la ii daahiriyo maansooyinkaagii xaq u dirirka ahaa ee aad aadanaha ugu hiilin jirtay, waxan ku diirsan jiray inay wali jiraan muslimiin aadanaha kii daciifaba u dooda oon u kala dayin diin iyo midab, nuxurkii diinteena suuban ayaad Alla magane ka duulaysay. Marxaban bika fii Firdawsil Aclaa yaa bunayya”

Haasaawihii wuxu socdaba waxa la galay in laga waramo suugaanta, fanka, muusiga iyo sidii ay muslimiintu ugu faro yaraysan jireen curinteeda iyo dib u dhacan haatan raygalay ee waxa aan dhadhanka lahayni dunidan inoogu dhago barjeeyay. Waxa hadalkii qaatay Gaarriye oo intuu ku jeedsaday Umkalthoum ku yidhi “ Faadumooy, labadii qasiido ee aad isku qashay heestii aad ka soo saartay bal caawa noo qaad”

“ Alla! Waar Sumbaadi baa ila hagaajiyee keligay maan ahayn” ayay ugu hal celisay. Intuu qoslay buu u sheegay in heestaasi noqotay kuweedii loogu jeclaa ardaynimadiisii ilaa maanta oo uu ifkii ka soo hoyday iyo sida aanu Ibrahim Naaji oo eryadaa curiyay nasiib ugu yeelan inuu ifkii ku dhagaysto maadaama oo geeridiisii sadex iyo toban sanadood ka dib la qaaday heesta Al-Adlaal.  “ Riyaad Sumbaadi yoow, dee dhakhtar qalliinna waabad noqon lahayd, wallee sidaad labadaa qasiido isugu qashay waa farshaxannimo gaar ah”

 Waa laba heesood oo uu tiriyay abwaankii reer Masar Ibrahim Naaji oo la kala yidhaa AL-WADAAC  iyo AL-ADLAAL oo si farshaxannimo ah uu ugu faro yaraystay Sumbaadi. Eraydada qaar buu soo kala horaysiiyay, kuwo kalena wuxu ku badlay erayo kale si laxanku ugu fadhiisto muusig macaan oo dhaxal gal noqda, waxa kaloo quruxda heesta ka badh ah in boqol iyo dhawr iyo labaatan ka bayd ee heestu tahay ay Umkalthoum saacad dhan kugu nasinayso.

“ Waar niyahow iyadaa jeclaatay oo baydadka badankooda soo xulataye, anigu laxanka iyo hormaynta danbee baydadkuun baan ku ladhay.... Dee Raami baa yidhi tani waa noocii Riyaade cid kale loo dooni maayo” ayuu ugu jawaabay Sumbaadi. Orchestra- hii ehelu jannaha oo uu Faysal hogaaminayaa durba bilaabay muusigii. Iba mee!  Mooyi iyo goor danboo aan ka soo baraarugay mirqaankii ehelu jannaha.

Haaruun Al-Rashiid baa intuu cuud qurux badan oo Sheekh Maxamed Rifcat dhabta ku hayay ka soo qaaday ula yimid Faysal oo ag fadhiya Raami, oo ku yidhi “ Faysal, billaahi calayk Subciskaagii caawa culimada ku soor”  Raami baa intuu is hayn waayay cod dheer ku yidhi “ Allaaah, Allaah!” Faysal oo muusoonayaa cuudkii isku dhaafiyay Dararmle. Yaa Salaam! Muqadimo la yaab leh oo muusig ruuxani ah buu ku bilaabay oo ay Faysal iyo Kinsi Subcis darandoorri ah oo ka mid ah alxaantii fanka Hereriga ah ugu mudnaa ku sooreen mudankii madasha fadhiyay. Markay dhameeyeen baa sacab iyo erayo badan oo ka soo go’ay quluub mabsuud ahi is dhaafeen. Waxa soo kacay Sheekh Maxamed Rifcat oo intuu Faysal salaamay ku yidhi  “Rabinna Yakrimak yaa Jisral Saqaafaat, Subcis se muxuu kula baxay sawdkani?”

codkii i hagayay baan u dheg taagay oo ii macneeyay erayadan. Waxa uu ku sheegayaa Faysal inuu ahaa biriij isku xidha dhaqamada kala duwan, waa ninkii afafka kala duwan inoogu heesi jiray ee ilaa casrul dahabigii islaamka inooga warrami jiray iyo taariikhdii fanka. Waa ninkii dookhiisa iyo aqoontiisu in badan oo jiilkiisii ahaa iyo intii uu wax u dhigayba ay dhadhansiiyeen quruxda abuurta Alle, ta daahan ee erayga iyo ta muuqata ee dabiiciga ahba. 

“ Sheekhaygii, Subcis waxaan ugu magac darnay habka Quraan akhriska ee ay dadku wadaagaan akhriskiisa” ayuu Faysal ugu hal celiyay.  Iman Al-Ghazali baa yidhi miyaanad ka dhadhansan sawdka iyo muusiga ruuxaaniga ahba in barakaatii Quraanku ku ladhanyihiin.

Faysal baa intuu Axmed Raami ku jeedsaday ku yidhi “ markaad lahayd IN MARRA YOUM MIN QEYR  RU’YAAK  MAA  YANXASIBSHI MIN CUMRII, ma in aanad Umkalthoum dabadeed heeso curin doonin baa niyahow laguu sii nuuriyay”  Faysaloow, buu yidhi isagoo qoslaya, jacaylku ninba meel la marye anna waxaan ka yaabi jiray markaad ubixii aan anagu wax ku ammaani jirnay dhulka la dhacday eed waliba isagii markhaatiga u qabsatay!  “ALLAAN KUGU DHAARIYEE UBAXYAHOW MIYAANAY ASLI KAA UDGOONAY”   saw maad odhan, “ MUNTAHAL IBDAAC FII KHAYAALA SHICR”

Faysal ayay mar labaad Umkalthoum ka codsatay inay ugu celiyaan, Haaruun Al-Rashiid ayaa intuu Mawsili ku jeedsaday ku jidhi “ Maxaad odhan”  intuu qoslay buu ugu jawaabay “ Mawlaayya, dunidii wali dad dookh leh baa ku nool, Faysal oo maalmo uun inala joogay haduu Hargeysa qaraamkaa ka keenay”

Faysal baa isna, mudo ka dib markii lagu nastay haasaawe dabacsan iyo sharaabkii LADATUN LI SHAARIBIIN,  si kaftan ah Umkalthoum ugu yidhi “ Rubaaciyaatul Khiyaam kii baad ana ii qaadaysaa markaygee ku talo gal”

Iyadoo muusoonaysay tidhi “ Mawlaayya, waliba marka cuud keliya la ii tumayaan anigu ka helaa”

“Ma qalbigaygaad ku jirtay, yaa Sital Sharq”

“ Mayee Saylac iyo Alexandaria way is af yaqaaneen ilaa maa qabla risaala” qosol baa la dhacay!

Jalaladin Rumi oo madasha fadhiyay baa intuu hadalkii ka qaatay yidhi “ Cid kale tumi mayso, cuudku waa Sheekh Maxamed Rifcat”  Sheekh Rifcat waa Qaarigii waynaa ee Azhariga aha ee ay agtiisa ku soo xoomi jireen abwaannada, fanaaniinta iyo muusiqaaradii waawaynaa ee ay wacdigiisa iyo marka uu Quraan ka akhiryayoba aanay nuuxsan jirin ee hadii shimbiro madaxooda ku joogaan aanay dareemi jirin. Halka keliya ee naftoodu ku nasataana ahayd madal digriga Alle lagu hayo oo Sheekh Rifcat cuudkiisa kaga hadliyo.

Markuu riishada taabsiiyay watarkii u horreeyayba wadartii madasha fadhiday way wada xasileen. Rubaaciyaaltul Khiyaam, codkii Kawkab Al-sharq, cuudkii Sheikh Rifcat, soo dhawayntii Faysal iyo Gaarriye! Yaa salaam madal dahiran iyo maqaam sare! Waxan arkayay Haaruun Al-Rashiid iyo Al-Ghazali oo sidayda madax la ruxo iyo suul dhabaale la dhaygagay.

Codkii i hagayay baa ila hadloo yidhi “ Waa anigii hadalkaad maqlaysaa, waa qalbigaagii! Nasiib aad leedahay ayaa laguu soo dheelmiyay oo daaha lagaaga qaaday madashan dahiran iyo xaflada soo dhawaynta ay ehelu jannuhu  ku soo dhawaynayeen labada mu’min abwaan Gaarriye iyo Faysal” Farxad, yaab iyo naxdin mid uu ahaa garan waayay dareenkii  i saaqay, kuna darsoo hore waan u dafiri jiray luqada quluubta!

Waxaan maqlay aayaad Quraan ah iyo codkii dahabiga ahaa ee Sheikh Rifcat oo xafladii lagu soo gaba gabaynayo  “ YAA AYYATUHAL  NAFSUL  MUDMA’INNA  IRJICII  ILAA RABBIKA RAADIYATAN MARDIYYA, FADKHULII  FII  CIBAADII  WAD KHULII  JANNATII”

Anoo ayaadkaa Quraanka ah dhegta u sii raaricinaya, ayaa codkii mar kale ila hadlay oo yidhi “ MIN HUNAA WA RAAYIX, NATAXADAS BI LUQATIL QULUUB” erayo aan midba mid haysan baa dirqi igaga soo baxay oo aan idhi “ A XAQAN, QALBI YUXADISUNII!!!”

Anigoon jawaab helin baan ku baraarugay eedaankii salaadii subax.

Al faataxa calaa ruuxi Gaarriye iyo Faysal.